Φωτογραφία από διαστημικό λεωφορείο - 2004 -Καθώς κατηφορίζουμε από τα παράλια της Ηπείρου σε εκείνα της Στερεάς, βρισκόμαστε ξαφνικά μπροστά σε ένα γεωλογικό παράδοξο. Η συμπαγής ακτογραμμή διασπάται από μία στενή λωρίδα θάλασσας. Αρκετή όμως να δημιουργήσει μέσα στην στεριά την πιο συναρπαστική "κλειστή θάλασσα" της χώρας. Είναι αποτέλεσμα της έντονης τεκτονικής δραστηριότητας , που ξεκίνησε εδώ και 2 εκατομμύρια χρόνια. Είναι ένα τεκτονικό βύθισμα το οπίο άρχισε να γεμίζει με τις αποθέσεις των δύο ποταμών Άραχθου και Λούρου. Η βαθμιαία ανύψωση της θάλασσας κατά τα τελευταία 10.000 χρόνια είχε ως αποτέλεσμα να εισχωρήσει το Ιόνιο πέλαγος ανάμεσα από το Άκτιο και την Πρέβεζα και να πλημμυρίσει τον κόλπο δίνοντάς του την σημερινή του μορφή. Ο Αμβρακικός εισχωρεί σε μεγάλο τμήμα της ξηράς καταλαμβάνοντας μια έκταση 405 περίπου τετραγωνικών χιλιομέτρων.

Οι βασικοί δημιουργοί του τεράστιου υγρότοπου του Αμβρακικού είναι οι δύο μεγάλοι ποταμοί που εκβάλλουν στον κόλπο, ο Άραχθος και ο Λουρος. Με την προαιώνια δράση των νερών τους οι δύο αυτοί ποταμοί συμβάλλουν στο σχηματισμό ενός εξαιρετικά περίπλοκου όσο και μοναδικού για τα Ελληνικά δεδομένα υγροτοπικού συστήματος 220.000 περίπου στρεμμάτων που περιλαμβάνουν μεγάλες και μικρές λιμνοθάλασσες, μακρόστενες χαμηλές λουρονησίδες που χωρίζουν τις λιμνοθάλασσες από την θάλασσα, παραποτάμιες ζώνες, εκβολές ποταμών, αλμυρόβαλτους και γλυκόβαλτους, απέραντους καλαμιώνες, υγρολίβαδα και αλίπεδα. Είναι μία θαυμαστή ποικιλία οικοτόπων, που εναλάσσονται διαρκώς ξεδιπλώνοντας μια συνολική εικόνα σπάνιας ομορφιάς. Κάποιες λοφοπλαγιές στην περιφέρια του κόλπου σκεπάζονται από δρυοδάση, ενώ δε λείπουν τα απομεινάρια παραποτάμιων δασών, που μαζί με τα βοσκοτόπια και τις διάφορες καλιέργειες, συμπληρώνουν το υπέροχο αυτό μωσαΐκό των τόσο δοαφορετικών τοπίων και εικόνων.

 

Στον Αμβρακικό περιλαμβάνονται 20 τουλάχιστον ακέραιες λιμνοθάλασσες, αριθμός που δεν συναντάται σε κανένα μέρος της Ελλάδας. Η συνολική έκταση τους ξεπερνάει τα 70 τετ. χιλιόμετρα, ενώ οι περισσότερες χωρίζονται από τη θάλασσα με μία λουρονησίδα, δηλαδή μια μακρόστενη λωρίδα γης. Παρατηρώντας κάποιος μια λουρονησίδα από μακριά σχηματίζει την εντύπωση ότι αποτελείται από άμμο.Αν σκύψει όμως στο έδαφος των περισσοτέρων, θα διαπιστώσει έκπληκτος, ότι η σύνθσεσή του αποτελείται από αμέτρητα κελύφη αχιβάδων Τι είναι όμως οι λιμνοθάλασσες; Είναι ρηχές λιμναίες εκτάσεις ακριβώς δίπλα στη θάλασσα. Δημιουργούνται από τη δράση των ποταμών και των κυμάτων, που για πολλά χρόνια συσσωρεύουν λάσπη, άμμο και κοχύλια σε μία αβαθή ακτή. Όλα αυτά τα φερτά υλικά σχηματίζουν σιγά σιγά μια λωρίδα στεριάς, που κάποια στιγμή απομονώνει ένα κομμάτι θάλασσας και το μετατρέπει σε λιμνοθάλασσα. Οι τρεις μεγαλύτερες λιμνοθάλασσες του Αμβρακικού, κάθε μια με τις δικές της ιδιαιτερότητες, είναι η "Λογαρού" μεέκταση 25,75 τετ. χιλιόμετρα, το "Τσουκαλιό" με 16,5 τετ. χιλιόμετρα και η "Ροδιά" με 13,5 τετ. χιλιόμετρα. Ένα βασικό χαρακτηριστικό των λιμνοθαλασσών του Αμβρακικού είναι η μεγάλη τους βιολογική παραγωγικότητα. Με τις ιδιαιτερότητες της διαμόρφωσής τους λειτουργούν ως φυσικά εκτρφεία ψαριών και καρκινοειδών με αποτέλεσμα να παράγουν μεγάλους αριθμούς ψαριών αλλά και πολλών άλλων ζωντανών οργανισμών.

Στα φυσικά ανοίγματα που υπάρχουν στις λουρονησίδες και τα οποία επιτρέπουν την επικοινωνία των λιμνοθαλασσών με τη θάλασσα, οι ψαράδες του Αμβρακικού έχουν εδώ και πολλά χρόνια εγκαταστήσει τα λεγόμενα "ιβάρια" ή "διβάρια". Είναι ειδικές κατασκευές με καλάμια, που, ενώ επιτρέπουν την ελεύθερη είσοδο ψαριών από τη θάλασσα, τα εμποδίζουν να επιστρέψουν, με αποτέλεσμα να παγιδεύονται.

Φλαμίγκος Κορωνησία

 

Ο Αμβρακικός κόλπος αποτελεί τη μοναδική περιοχή στην Ελλάδα όπου πραγματοποιείται συστηματικά χρήση δορυφορικών πομπών σε χελώνες και ειδικών σημάτων (tag), για την κατανόηση των μετακινήσεων που πραγματοποιούν στο θαλάσσιο περιβάλλον μακριά από τις παραλίες που ωοτοκούν. Παράλληλα, έχουν αναπτυχθεί συνεργασίες με παράκτιους αλιείς και αλιευτικούς συλλόγους, που στοχεύουν στην καταγραφή των ζημιών που προκαλούν οι τυχαίες εμπλοκές των χελωνών στα αλιευτικά εργαλεία και στην πρόταση λύσεων για την ενίσχυση των αλιέων.

Η συχνές παρατηρήσεις τραυματισμένων χελωνών, αλλά και η μεγάλη απόσταση από το μοναδικό Κέντρο Διάσωσης για Θαλάσσιες Χελώνες στην Ελλάδα (Γλυφάδα Αττικής), αποτέλεσαν το κίνητρο δημιουργίας ενός Σταθμού Α' Βοηθειών στην περιοχή. Ο Σταθμός δημιουργήθηκε στο πλαίσιο Κοινοτικού προγράμματος Life Nature και στεγάζεται στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Άραχθου, στην Κόπραινα Άρτας. Σε συνεργασία με το Κέντρο πραγματοποιούνται εκδηλώσεις ενημέρωσης των επισκεπτών, όπως απελευθερώσεις χελωνών που ανάρρωσαν τραυματισμών, προβολές διαφανειών και βίντεο κλπ.

Το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Αράχθου ιδρύθηκε το 2003 και βρίσκεται στην Κόπραινα Aρτας μια περιοχή κοντά στις εκβολές του ποταμού Aραχθου. Η Κόπραινα χτίστηκε το 1896 και αποτελούσε το πρώτο λιμάνι της Ηπείρου μιας και η Πρέβεζα ήταν ακόμη υπόδουλη στους Τούρκους ενώ η Αρτα είχε απελευθερωθεί από το 1881. Λειτούργησε μέχρι και το 1945. 

Προέλευση ονομασίας από το στρώμα κοπριάς των ζώων που βοσκούσαν εκεί οι κτηνοτρόφοι της γύρω περιοχής (πρώτη αναφορά με το όνομα αυτό το 1304). Μετονομάστηκε σε Αλυκή.

Εγκαταστάσεις:

  • Αίθουσα προβολών
  • Βιβλιοθήκη
  • Αίθουσα διδασκαλίας
  • Εργαστήριο πληροφορικής
  • Γραφεία
  • Μουσείο Παραδοσιακής Αλιείας
  • Μουσείο Φυσικής Ιστορίας
  • Μουσείο Φάρων
  • Παρατηρητήριο πουλιών
  • Ξενώνας
  • Αύλειος χώρος
  • Καρνάγιο - Σταθμός Α΄ βοηθειών θαλάσσιας χελώνας caretta caretta
  • Εκθετήριο σκαφών
  • ΤΟΛ - μελλοντικό εργαστήριο βιολογίας Χημείας

Ο Αργυροπελεκάνος

Ο Αργυροπελεκάνος (Pelecanus crispus) είναι ο μόνος πελεκάνος που απαντάται όλο το χρόνο στον Αμβρακικό. Είναι πανάρχαιο είδος και το πιο μεγαλόσωμο είδος πελεκάνων που επιβιώνουν σήμερα στη γη. Το άνοιγμα των φτερών του φτάνει τα 3,2 μέτρα! Η διάσημη σιλουέτα του είναι εύκολα αναγνωρίσιμη, με το λευκό χρώμα και την κιτρινωπή ή πορτοκαλιά - κόκκινη σακούλα κάτω από το μακρύ του ράμφος. Μέχρι πριν λίγα χρόνια, με τη δραματική συρρίκνωση της γεωγραφικής του εξάπλωσης, ο Αργυροπελεκάνος κινδύνευε να εξαφανιστεί από τον πλανήτη.Σήμερα η κατάσταση έχει βελτιωθεί, εξακολουθεί όμως να αποτελεί παγκόσμια απειλούμενο είδος. Τα αυστηρά μέτρα προστασίας έφεραν αποτέλεσμα και στην Ελλάδα και οι πληθυσμοί του στον Αμβρακικό και στην Πρέσπα έχουν αυξηθεί.

 

Ενώ λοιπόν στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στον Αμβρακικό υπήρχαν λιγότερα από 20 ζευγάρια, στις αρχές του 21ου αιώνα επιβιώνουν περίπου 70-80. Στην πληθυσμιακή αυτή ενδυνάμωση αποφασιστική υπήρξε η συμβολή αρχικά της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας, που από τον χειμώνα του 1984-1985 άρχισε πρόγραμμα φύλαξης / παρακολούθηθης και εκστρατεία περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Σ'αυτό συνεισέφεραν και ο Αλιευτικός συναιτερισμός Ανέζας καθώς και η Εταιρία ανάπτυξης Αμβρακικού. Φωλιάζουν σε νησίδες μέσα σε στις λιμνοθάλασσες Τσουκαλιό και Λογαρού. Ο πληθυσμός των Αργυοπελεκάνων του Αμβρακικού είναι ο μοναδικός στην Ευρωπαική ένωση που φωλιάζει σε παράκτιες λιμνοθάλασσες και ίσως ο μοναδικός που τρέφεται τακτικά στη θάλασσα, παρέα με ρινοδέλφινα και γλάρους. Κάθε μέρα ένας Αργυροπελεκάνος τρώει περίπου 1,2 κιλά ψαριών, συνήθως από είδη που δεν έχουν μεγάλη εμπορική αξία. Δεν αρπάζει ψάρια από τα δίκτυα των ψαράδων και, κατά κανόνα, ψαράδες και πελεκάνοι ψαρεύουν αρμονικά, σε διαφορετικά σημεία των λιμνοθαλασσών. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους πελεκάνους είναι οι άνθρωποι, ιδιαίτερα όταν πλησιάζουν τις αποικίες και μάλιστα σε περίοδο αναπαραγωγής. Τότε τα τρομαγμένα πουλιά αναγκάζονται να πετάξουν μακρυά, με αποτέλεσμα να θραύονται τα αυγά στη φωλιά ή τα πελεκανάκια να πεθάνουν από αφυδάτωση και κρύο. Επιβάλλεται λοιπόν η σχολαστική τήρηση των όρων προστασίας του πανέμορφου αυτού πουλιού, που είναι το μεγαλύτερο υδρόβιο πουλί του κόσμου με πτητική ικανότητα.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στο δικτυακό τόπο του Φορέα Διαχείρισης Αμβρακικού